Bối cảnh phát triển nguồn nhân lực số và Tầm nhìn chiến lược của Bình Dương

Trong xu thế hội nhập toàn cầu và cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yêu cầu cấp thiết đối với mọi quốc gia và địa phương. Việt Nam nói chung và Bình Dương nói riêng đang đứng trước những cơ hội lớn song hành cùng thách thức về chất lượng lao động, khi tỷ lệ lao động qua đào tạo còn cần cải thiện để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động và công nghệ mới. Các quốc gia phát triển như Singapore, Hàn Quốc, Đức đã thành công trong việc xây dựng nguồn nhân lực ưu việt thông qua các chương trình đào tạo chuyên sâu, liên tục và sự hợp tác chặt chẽ giữa nhà nước, các cơ sở giáo dục và doanh nghiệp. Đây là những bài học quý giá mà Bình Dương có thể học hỏi và áp dụng.

Theo Quyết định số 790/QĐ-TTg ngày 03/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tỉnh Bình Dương thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, tỉnh Bình Dương đặt mục tiêu trở thành trung tâm công nghiệp công nghệ cao, trung tâm đổi mới sáng tạo của vùng và cả nước. Để đạt được mục tiêu này, Quy hoạch đã xác định rõ tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, với chỉ tiêu tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt trên 87% vào năm 2030, trong đó có bằng cấp là 40%. Điều này cho thấy Bình Dương đang đặt phát triển nguồn nhân lực số vào vị trí trọng tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Những dấu ấn và thành tựu trong hành trình kiến tạo nguồn nhân lực số

Nhìn lại chặng đường 45 năm qua, tỉnh Bình Dương đã chủ động kiến tạo những nền tảng vững chắc cho sự phát triển của nguồn nhân lực số. Ngay từ sớm, tỉnh đã thể hiện tầm nhìn chiến lược thông qua các chính sách tiên phong. Quyết định số 36/2009/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh về việc ban hành Quy định chế độ ưu đãi cán bộ, công chức, viên chức làm công tác công nghệ thông tin, viễn thông trên địa bàn tỉnh, cùng với Nghị quyết 06/2009/NQ-HĐND7 của Hội đồng nhân dân tỉnh, đã khuyến khích và thu hút đội ngũ công chức, viên chức có trình độ chuyên môn về CNTT, viễn thông làm việc tại các cơ quan, đơn vị. Đội ngũ này, dù chuyên trách hay bán chuyên trách, đã dần được trang bị những kiến thức nền tảng cần thiết, có khả năng hỗ trợ công việc, tham mưu triển khai các ứng dụng, phần mềm, quản lý hệ thống mạng và đảm bảo an toàn thông tin tại cơ quan, đơn vị. Việc ban hành Quyết định 30/2013/QĐ-UBND quy định chi tiết về quản lý chuyên môn, nghiệp vụ đã thể hiện sự quan tâm của tỉnh trong việc xây dựng một đội ngũ chuyên nghiệp. Đến nay, toàn tỉnh có 174 công chức, viên chức hưởng chế độ ưu đãi CNTT, viễn thông.

Hình ảnh đại biểu tham gia tập huấn chuyển đổi số

Bên cạnh việc xây dựng đội ngũ chuyên trách trong hệ thống nhà nước, tỉnh còn đặc biệt chú trọng phổ cập kỹ năng số đến cộng đồng. Sở Thông tin và Truyền thông (nay là Sở Khoa học và Công nghệ) đã tích cực triển khai các chiến dịch như "Đi từng ngõ, gõ từng nhà", cử các Tổ công nghệ số cộng đồng và Đội, Tổ, Nhóm thanh niên tình nguyện đến tận nơi để hướng dẫn người dân định danh và xác thực điện tử, tạo chữ ký số miễn phí, hỗ trợ mở tài khoản thanh toán ngân hàng, ví điện tử và thực hiện các thủ tục hành chính trực tuyến phổ biến. Ứng dụng Bình Dương Số đã được xây dựng và đưa vào hoạt động hiệu quả, trở thành kênh tương tác quan trọng giữa chính quyền, người dân và doanh nghiệp. Với gần 100 ngàn lượt cài đặt và hơn 2 triệu lượt truy cập, ứng dụng này là minh chứng rõ nét cho việc cải thiện mức độ tương tác và khuyến khích người dân tích cực sử dụng dịch vụ công.

Tình nguyện viên của Tổ công nghệ số cộng đồng tham gia

 hỗ trợ người dân cài đặt các ứng dụng tiện ích

Để nâng cao năng lực cho nguồn nhân lực số, Sở Thông tin và Truyền thông (nay là Sở Khoa học và Công nghệ) hàng năm đã thường xuyên tổ chức các lớp bồi dưỡng, nâng cao kiến thức về CNTT, chuyển đổi số cho đội ngũ chuyên trách và bán chuyên trách. Các khóa học chuyên sâu về quản trị mạng (MCSA, MCSE), an toàn thông tin, phòng chống mã độc, ứng cứu sự cố an toàn thông tin, quản trị cơ sở dữ liệu đã được triển khai hiệu quả. Việc hình thành và kiện toàn Đội ứng cứu sự cố an toàn thông tin mạng tỉnh Bình Dương với sự tham gia của các cán bộ phụ trách CNTT từ các sở, ngành, công an, quân sự, cơ quan cấp huyện đã góp phần tăng cường khả năng phòng, chống và xử lý kịp thời các sự cố mạng, máy tính, và an toàn thông tin trên địa bàn.

Đặc biệt, Bình Dương đã chủ động triển khai hình thức học trực tuyến trên nền tảng MOOCs nhằm phổ cập kỹ năng số cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và người dân. Mô hình "Bình Dân học AI" được triển khai thí điểm trên toàn tỉnh và Kế hoạch thực hiện Phong trào “Bình dân học vụ số” thể hiện quyết tâm của tỉnh trong việc phổ cập kiến thức về công nghệ trí tuệ nhân tạo và kỹ năng số đến đông đảo người dân và đội ngũ cán bộ các cấp.

Hình ảnh đại biểu tham gia tập huấn chuyển đổi số

Cùng với lực lượng nhân lực số trong khu vực công, tỉnh Bình Dương còn là "thủ phủ công nghiệp" với gần 1,2 triệu lao động, trong đó khoảng 85% đến từ các tỉnh, thành khác. Sự phát triển năng động của các khu công nghiệp, điển hình như hệ thống VSIP với tổng diện tích lên đến hàng nghìn hecta và tỷ lệ lấp đầy cao, đã tạo ra nhu cầu lớn về nguồn nhân lực chất lượng cao trong các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, công nghệ cao. Ngành Khoa học và Công nghệ tỉnh cũng đã góp phần hình thành “Vùng đổi mới sáng tạo Bình Dương”, tạo động lực phát triển mới và thu hút đầu tư mạnh mẽ vào các lĩnh vực chủ chốt như công nghệ thông tin, chip bán dẫn, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới và công nghệ môi trường, trực tiếp tạo ra nhu cầu và cơ hội phát triển nguồn nhân lực số chất lượng cao. Việc thành lập Tổ Báo cáo viên Chuyển đổi số cấp tỉnh cũng là một nỗ lực của tỉnh nhằm triển khai cập nhật kiến thức về chuyển đổi số và đô thị thông minh, hỗ trợ bồi dưỡng chuyển đổi số cho mạng lưới công nghệ số cộng đồng và cán bộ, công chức, viên chức toàn tỉnh.

Ông Nguyễn Hữu Yên- Tổ trưởng Tổ báo cáo viên chủ trì tập huấn

Những nỗ lực này đã mang lại những kết quả ấn tượng, thể hiện rõ qua thứ hạng về mức độ chuyển đổi số của Bình Dương. Từ hạng 31 vào năm 2020, tỉnh đã vươn lên hạng 22 (2021), hạng 19 (2022) và đạt vị trí thứ 7 trên cả nước vào năm 2023. Đây là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của các chính sách và giải pháp đã và đang được triển khai, trong đó nguồn nhân lực số đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tiến trình chuyển đổi số của tỉnh.

Thách thức và lộ trình đổi mới nguồn nhân lực số

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu nổi bật, công tác phát triển nguồn nhân lực số của tỉnh Bình Dương vẫn còn đối mặt với những thách thức đáng kể, đòi hỏi những giải pháp toàn diện và đột phá trong thời gian tới.

Một trong những khó khăn lớn nhất là chính sách ưu đãi về CNTT theo Quyết định 36/2009/QĐ-UBND đã có từ lâu, nên mức ưu đãi tương đối thấp so với mặt bằng chung về CNTT hiện nay. Cụ thể, mức ưu đãi thấp nhất cho trình độ trung cấp, kỹ thuật viên là 500.000 đồng/tháng và cao nhất cho trình độ Tiến sĩ là 3.000.000 đồng/tháng. Mức đãi ngộ này không đủ sức cạnh tranh để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, khiến công tác tuyển dụng công chức, viên chức theo vị trí việc làm về CNTT gặp rất nhiều khó khăn do số lượng ứng viên đăng ký dự tuyển thấp. Đặc biệt, tại các Ủy ban nhân dân cấp xã, việc bố trí công chức phụ trách CNTT còn gặp nhiều vướng mắc, hầu hết là kiêm nhiệm và chưa có chuyên môn, nghiệp vụ sâu về chuyển đổi số, an toàn, an ninh mạng. Điều này dẫn đến năng lực của đội ngũ chuyên trách và bán chuyên trách CNTT nhìn chung chỉ ở mức tương đối, còn hạn chế về mức độ chuyên sâu và khả năng xử lý các sự cố về dữ liệu, an toàn thông tin phức tạp. Việc thiếu các quy định về chức danh công chức, viên chức CNTT chuyên trách làm công tác chuyển đổi số, an toàn, an ninh mạng cũng là một rào cản.

Bên cạnh đó, Bình Dương đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các tỉnh, thành phố khác trong việc thu hút nhân tài. Mặc dù có lực lượng lao động dồi dào, nhưng chất lượng nguồn nhân lực của tỉnh vẫn chưa đồng đều và thiếu hụt nhân lực có trình độ cao trong các lĩnh vực công nghệ mới, đặc biệt là đáp ứng yêu cầu của các ngành công nghiệp công nghệ cao. Các chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc hiện tại chưa thực sự đủ hấp dẫn để giữ chân nhân tài chất lượng cao.

Định hướng và Giải pháp chiến lược phát triển nguồn nhân lực số theo Quy hoạch tỉnh

Để hiện thực hóa khát vọng phát triển, Bình Dương cần xác định những định hướng và giải pháp đột phá trong tương lai, được cụ thể hóa trong Quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050:

Hoàn thiện chính sách thu hút và giữ chân nhân tài. Tỉnh cần khẩn trương ban hành các văn bản quy định về chế độ, chính sách hỗ trợ đối với cán bộ, công chức, viên chức chuyên trách về CNTT, chuyển đổi số, an toàn, an ninh mạng phù hợp hơn với tình hình hiện nay. Các chính sách này phải thực sự hấp dẫn, bao gồm việc cải thiện điều kiện làm việc, tăng lương và các phúc lợi khác, tạo ra một môi trường làm việc thân thiện và chuyên nghiệp để thu hút và giữ chân nhân tài. Điều này cũng bao gồm việc xây dựng các chính sách đặc thù để cạnh tranh với các đô thị lớn, tạo động lực cho nhân lực chất lượng cao gắn bó lâu dài với Bình Dương.

Đẩy mạnh phổ cập kỹ năng số và phát triển hạ tầng số đồng bộ. Tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ số cho toàn dân, đặc biệt là người dân ở vùng sâu, vùng xa và các đối tượng yếu thế, với sự hỗ trợ tích cực của chính quyền nhằm thu hẹp khoảng cách số giữa các khu vực. Tiếp tục phổ cập Internet tốc độ cao, phủ sóng 5G toàn tỉnh, mở rộng điểm Wi-Fi miễn phí tại các khu vực công cộng, trường học, bệnh viện và khu công nghiệp. Đồng thời, cần đẩy mạnh số hóa dữ liệu, phát triển các ứng dụng trong các lĩnh vực trọng yếu như y tế, giáo dục, giao thông, môi trường, nhằm nâng cấp và bổ sung tính năng, tiện ích vào ứng dụng Bình Dương Số. Mục tiêu tỷ trọng kinh tế số đạt 30% GRDP vào năm 2030 trong Quy hoạch tỉnh Bình Dương cần được cụ thể hóa thông qua các chương trình hành động thiết thực.

Đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo chuyên sâu và phát triển kỹ năng số cho tương lai. Triển khai rộng rãi các chương trình tập huấn chuyên sâu về kỹ năng số, kiến thức về công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ chuyển đổi số một cách toàn diện. Điều này đòi hỏi đầu tư mạnh mẽ vào các chương trình đào tạo chuyên sâu trong các lĩnh vực công nghệ cao như CNTT, chip bán dẫn, công nghệ sinh học và công nghệ vật liệu mới, đảm bảo các chương trình này được thiết kế phù hợp với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và thị trường lao động. Tỉnh cần tăng cường hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp để tạo ra các chương trình đào tạo thực tiễn và phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động.

Nâng cấp hạ tầng giáo dục và đào tạo gắn với thực tiễn sản xuất. Nâng cấp cơ sở hạ tầng giáo dục và đào tạo, trang bị các thiết bị hiện đại và công nghệ tiên tiến, đồng thời xây dựng các chương trình đào tạo kết hợp chặt chẽ giữa lý thuyết và thực hành, giúp sinh viên và người lao động có thể áp dụng kiến thức vào thực tế công việc một cách hiệu quả. Đây là yếu tố then chốt để giải quyết vấn đề chất lượng đào tạo chưa đồng đều và đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp đang đầu tư vào các khu công nghiệp công nghệ cao của tỉnh.

Tăng cường hợp tác quốc tế và học hỏi mô hình tiên tiến. Tăng cường hợp tác quốc tế với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và áp dụng các mô hình đào tạo tiên tiến. Việc gửi sinh viên và nhân viên đi học tập và làm việc tại các quốc gia có nền công nghiệp phát triển sẽ giúp nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng của nguồn nhân lực.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển hệ sinh thái công nghệ. Tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, xây dựng các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D), hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các dự án khởi nghiệp, và thúc đẩy hợp tác giữa các doanh nghiệp, trường đại học và viện nghiên cứu. Đây là yếu tố quan trọng để Bình Dương không chỉ thu hút mà còn tự sản sinh ra nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ cho sự phát triển của các ngành công nghiệp mũi nhọn.

Kết luận

Chặng đường 45 năm phát triển của ngành Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Dương là một hành trình đầy nỗ lực và đạt được nhiều thành quả đáng tự hào, trong đó, việc phát triển nguồn nhân lực số đã góp phần quan trọng vào sự thành công chung. Để tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trong kỷ nguyên số và hiện thực hóa mục tiêu Quy hoạch tỉnh Bình Dương đến năm 2050, tỉnh cần tiếp tục kiên định với mục tiêu xây dựng xã hội số hiện đại, toàn diện và nhân văn. Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố quyết định để tỉnh có thể thành công trong tiến trình chuyển đổi số và phát triển công nghiệp công nghệ cao.

Trong bối cảnh định hướng phát triển Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, với vai trò trung tâm công nghiệp, thương mại và dịch vụ của Bình Dương, việc sáp nhập các địa giới hành chính lân cận vào Thành phố Hồ Chí Minh sẽ tạo ra động lực to lớn, đưa Bình Dương vươn tầm khu vực, trở thành một phần không thể thiếu của siêu đô thị năng động, hiện đại và có sức cạnh tranh toàn cầu. Những chính sách và chiến lược hiện tại cần được triển khai một cách hiệu quả, đồng bộ và liên tục cải tiến để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội ngày càng cao của tỉnh, khẳng định hình ảnh một siêu đô thị văn minh, hiện đại, năng động, nghĩa tình và đáng sống.

  Thanh Mỹ.