Phát triển Kinh tế số tỉnh Bình Dương: Tiềm năng và Triển vọng

Bình Dương, với vai trò là trung tâm công nghiệp trọng điểm phía Nam, đã sớm xác định chuyển đổi số và phát triển kinh tế số là trụ cột trong mô hình tăng trưởng mới. Nghị quyết 57-NQ/TW năm 2024 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là định hướng mang tính chất nền tảng, tạo điều kiện để Bình Dương cụ thể hóa chiến lược chuyển đổi mô hình kinh tế theo hướng số hóa và bền vững. Điều này đặc biệt phù hợp với định hướng chiến lược mà tỉnh đã triển khai từ năm 2016 trong khuôn khổ Đề án Thành phố thông minh Bình Dương.

Bình Dương không chỉ là một tỉnh có tốc độ tăng trưởng kinh tế ấn tượng mà còn sở hữu những nền tảng vững chắc, tạo lợi thế cạnh tranh vượt trội trong hành trình phát triển kinh tế số. Sự kết hợp giữa hạ tầng vật chất hiện đại, hạ tầng số tiên tiến và định hướng chiến lược rõ ràng đã tạo nên một bức tranh đầy tiềm năng cho Bình Dương.

Trước hết, thế mạnh của Bình Dương nằm ở hạ tầng giao thông và logistics kết nối đồng bộ, hiện đại. Với hệ thống các tuyến cao tốc như Mỹ Phước – Tân Vạn, Vành đai 3 và 4, đường sắt hàng hóa kết nối Bàu Bàng – Dĩ An, quốc lộ 13 mở rộng và hơn 15 trung tâm logistics đã và đang triển khai, Bình Dương đã thiết lập thành công mạng lưới cung ứng hiện đại, đóng vai trò là trung tâm trung chuyển hàng hóa quan trọng giữa TP.HCM và các tỉnh khu vực Đông Nam Bộ, Tây Nguyên và Campuchia. Theo báo cáo của Savills (2023), tỷ lệ lấp đầy kho vận tại Bình Dương đạt hơn 90%, cho thấy nhu cầu logistics đang tăng trưởng nhanh, đặc biệt là phục vụ thương mại điện tử xuyên biên giới.

Hạ tầng giao thông kết nối các trung tâm Logistic quan trọng

của Vùng Đông Nam Bộ

Về hạ tầng số, Bình Dương đã triển khai hệ thống viễn thông rộng khắp với hơn 4.000 trạm phát sóng 4G và đang hoàn tất 618 trạm 5G, hướng tới mục tiêu phủ sóng toàn tỉnh vào năm 2030. Trung tâm điều hành thông minh (IOC) và nền tảng tích hợp dữ liệu tỉnh (LGSP) đã kết nối tới 18/19 cơ sở dữ liệu quốc gia. Hai trung tâm dữ liệu lớn của Viettel và VNTT không chỉ phục vụ chính quyền số mà còn đang cung cấp nền tảng lưu trữ, điện toán đám mây cho doanh nghiệp công nghệ. Đáng chú ý, hệ thống dịch vụ công trực tuyến của Bình Dương đã đạt tỷ lệ hồ sơ nộp trực tuyến trên 98% đối với thủ tục hành chính phổ biến như đăng ký kinh doanh, cấp phép xây dựng và đăng ký hộ tịch, là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về dịch vụ công số.

Trung tâm Giám sát và Điều hành thông minh IOC Bình Dương

Trong lĩnh vực không gian công nghệ, Bình Dương đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào các khu công nghệ cao và đổi mới sáng tạo. Khu Công nghệ thông tin tập trung (15,47 ha) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong tháng 5 năm 2025 đánh dấu một bước đi chiến lược để phát triển ngành công nghiệp số. Bên cạnh đó, Khu Khoa học Công nghệ được mệnh danh là "Bộ não Đổi mới Sáng tạo" của Hệ sinh thái khoa học công nghệ Bình Dương, với quy mô hơn 220 ha tại trung tâm Thành phố mới tích hợp không gian nghiên cứu, đào tạo, sản xuất thử nghiệm và vườn ươm khởi nghiệp. Mô hình này đang định hình tương tự các "cluster" đổi mới nổi tiếng như Eindhoven (Hà Lan) hay Hsinchu (Đài Loan). Theo nghiên cứu từ Đại học Kinh tế Quốc dân (2024), mô hình tích hợp như Bình Dương có khả năng gia tăng tỷ suất lợi nhuận ngành công nghiệp số lên 30–35% nhờ tận dụng hiệu ứng lan tỏa tri thức và hạ tầng dùng chung.

Bộ não vùng Khoa học Công nghệ - Trung tâm đổi mới sáng tạo

Khu Khoa học và Công nghệ 220 ha

Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp là một trong những điểm nhấn nổi bật trong chiến lược phát triển kinh tế số của tỉnh Bình Dương. Bên cạnh việc tận dụng hiệu quả mạng lưới tư vấn chuyển đổi số do Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai trên phạm vi toàn quốc, tỉnh đã chủ động thành lập Trung tâm Chuyển đổi số để tư vấn, đồng hành cùng doanh nghiệp trong việc lựa chọn và triển khai các giải pháp số hóa phù hợp với quy mô và đặc thù từng lĩnh vực. Đồng thời, Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Công nghiệp 4.0 do Tổng công ty Becamex IDC vận hành cũng đang đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp sản xuất thông qua các hoạt động như số hóa máy móc, thiết bị, tối ưu quy trình sản xuất và đẩy mạnh tự động hóa, hướng tới mô hình sản xuất thông minh và hiệu quả.

Bình Dương cũng là một trong những địa phương tiên phong thí điểm thành công mô hình nhà máy thông minh (smart factory) hợp tác với Tập đoàn Samsung, giúp các doanh nghiệp giảm từ 15–20% chi phí vận hành và nâng cao hiệu quả quản lý. Không chỉ vậy, tỉnh đang đề xuất triển khai mô hình sandbox thể chế để thử nghiệm các chính sách mới cho các lĩnh vực công nghệ cao như blockchain, fintech và các mô hình kinh doanh nền tảng, dựa trên việc học hỏi và vận dụng linh hoạt kinh nghiệm từ các quốc gia tiên tiến như Singapore và Estonia.

Yếu tố con người luôn được xác định là trung tâm trong tiến trình chuyển đổi số của tỉnh Bình Dương. Với hơn 89.000 sinh viên đang theo học tại 8 trường đại học và 15 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, tỉnh đã và đang triển khai đồng bộ các chương trình đào tạo kỹ năng số nền tảng, kỹ sư dữ liệu, chuyên gia trí tuệ nhân tạo (AI), lập trình viên vi mạch, và các ngành công nghệ mới như AIoT, khoa học dữ liệu. Các trường như Đại học Quốc tế Miền Đông, Đại học Việt Đức và Đại học Thủ Dầu Một đã ký kết hợp tác với nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước nhằm xây dựng các trung tâm đào tạo chuyên sâu về thiết kế IC, mô phỏng hệ thống bán dẫn và phát triển ứng dụng công nghệ cao trong công nghiệp.

Đáng chú ý, tỉnh Bình Dương đang xúc tiến hợp tác với Tập đoàn AMD (Hoa Kỳ) – một trong những tập đoàn hàng đầu thế giới về thiết kế vi xử lý và công nghệ bán dẫn – để nghiên cứu thành lập Trường đại học chuyên ngành bán dẫn. Mục tiêu của hợp tác này là xây dựng một trung tâm đào tạo nhân lực chất lượng cao phục vụ ngành công nghiệp bán dẫn trong tỉnh và khu vực, đồng thời hỗ trợ chuyển giao công nghệ, phát triển chương trình đào tạo gắn với thực tiễn và tiêu chuẩn quốc tế. Theo kế hoạch, Bình Dương đặt mục tiêu hướng đến mỗi sinh viên tốt nghiệp các ngành công nghệ thông tin, điện tử và tự động hóa tại Bình Dương sẽ được tiếp cận với chương trình thực tập và nghiên cứu thực tế tại các doanh nghiệp, góp phần hình thành lực lượng lao động có kỹ năng số toàn diện và khả năng thích ứng cao với nền kinh tế tri thức.

Bên cạnh đó, lợi thế về vị trí địa lý của Bình Dương là một yếu tố không thể bỏ qua. Với vị trí cửa ngõ phía Bắc khu vực HCM, Bình Dương có khả năng tiếp cận nhanh chóng nguồn lực tài chính, nhân sự, công nghệ cao từ trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước. Việc chủ động hình thành chuỗi đô thị - công nghiệp - logistics thông minh tại Bàu Bàng, Bến Cát, Tân Uyên không chỉ tạo thành một “vùng động lực số” mà còn mở ra khả năng liên kết vùng với khu vực Tây Ninh, Bình Phước, thúc đẩy phát triển kinh tế số vùng liên tỉnh. Đề xuất khu thương mại tự do, các trung tâm dữ liệu cấp vùng và hành lang logistics số là những sáng kiến mang tính “đi trước đón đầu” mà ít địa phương có thể thực hiện được.

Từ góc độ chiến lược dài hạn, Bình Dương đang ở thời điểm vàng để bứt phá. Việc lồng ghép các mục tiêu phát triển kinh tế số vào Quy hoạch tỉnh đến năm 2030, tầm nhìn 2050, cho thấy sự quyết liệt trong đổi mới tư duy phát triển. Với mục tiêu GRDP bình quân đầu người đạt 15.800 USD/năm, tỷ trọng kinh tế số chiếm 30% GRDP và 70% dân số trưởng thành có kỹ năng số cơ bản vào năm 2030, Bình Dương đang đi đúng hướng trong quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Điều quan trọng là cần tiếp tục đầu tư vào các nền tảng dữ liệu mở, tăng cường năng lực số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, thúc đẩy ứng dụng công nghệ số trong nông nghiệp, y tế, giáo dục và mở rộng hợp tác quốc tế để học hỏi mô hình tiên tiến.

Kinh tế số không phải là đích đến, mà là hành trình liên tục đổi mới. Bình Dương, với sự chuẩn bị toàn diện từ hạ tầng đến thể chế, từ con người đến công nghệ, đang sẵn sàng trở thành điểm sáng kinh tế số quốc gia. Thành công của Bình Dương sẽ không chỉ đóng góp vào tăng trưởng kinh tế địa phương, mà còn góp phần khẳng định vai trò của Việt Nam trong bản đồ kinh tế số khu vực và toàn cầu./.

TTH